Tema migracija i dolaska velikog broja ljudi u Srbiji što na duži period, što zbog rute tranzicionog prostora ka državama Evropske unije, pokrenuta je tokom 2014. i 2015. godine kada je značajan broj pojedinaca dolazio sa prostora Bliskog Istoka i iz delova Afrike. Stanovništvo sa tog prostora je bilo primorano na migracije imajući u vidu činjenicu da je taj prostor zahvatio dugogodišnji ratni sukob. Desetak godina kasnije na tom području je i dalje nestabilno, a novi ratni događaji dovode do daljih migracija stanovništva. Upravo o svim tim izazovima kada su u pitanju migracije razgovarali smo sa programskom direktorkom „Grupe 484“ Miroslavom Jelačić Kojić u okviru serijala podkast emisija „Razbijanje mitova o migracijama kroz tačne informacije“. Ona je istakla da migracije „sve češće“ postaju povezane sa političkim procesima i pogodan prostor za „političke poene“ što veoma često stvara iskrivljenu sliku o migrantima i javnost nema mogućnost da se na pravi način informiše o svim tim elementima.
Migracije se u najvećoj meri predstavljaju kao bezbednosni rizik. To nije neopravdano, ali treba imati u vidu da se migracije nalaze u direktnoj vezi i sa oblastima kao što su zaštita ljudskih prava i ekonomski interesi. U javnom diskursu se ne može primetiti taj ujednačeni pristup temama migracija, već se najčešće potenciraju određene predrasude i opasnosti kao što je vršenje određenih krivičnih dela i slično što je najbolji primer tog nebalansiranog izveštavanja o migrantima. Zbog toga je uloga medija jako važna, ali i drugih aktera koji deluju u javnom prostoru kao što su državne institucije, politički subjekti, organizacije civilnog društva i drugi.
U Srbiji je poslednjih godina primetan deficit radne snage i to je dovelo do pojačane ekonomske migracije stanovništva i samim tim pojedinci koji iz tih razloga dolaze u našu zemlju jesu najvidljiviji primeri migranata koji doprinose domaćoj privredi. Međutim, postoje i drugi način na koji migracije mogu da utiču na razvoj ekonomskih aktivnosti kao što je osmišljavanje migracionih politika, podrška centrima u kojima se migranti nalaze i drugo… Takođe, ne treba zanemariti i druge doprinose koje migranti donose sa sobom u oblastima kulture i obrazovanja.
Od početka migrantskih talasa koji su zahvatili Srbiju bile su prisutne različite kategorije migranata: u periodu do 2018. godine dominirali su oni kojima je cilj bio odlazak u Zapadnu Evropu i najčešće su u Srbiju ulazili na nelegalne načine stoga im je bila potrebna različita vrsta zaštite i pomoći, a od 2020. je dominantan dolazak strane radne snage čiji je dolazak i boravak u Srbiji pravno uređen i to utiče koje mere podrške su im dostupne i potrebne. Strani radnici predstavljaju profilisane pojedinci i u Srbiju dolaze kako bi se uključili na tržište rada. Njima je najneophodnije da budu integrisani u društvene procese i zbog toga prolaze kurseve srpskog jezika i drugih aktivnosti koje su svakodnevne potrebe. Na taj način se razvija neophodna integracija i ti pojednici mogu u potpunosti da razviju svoj potencijal. Trenutno postoji masovni dolazak stranaca sa željom da ostanu na duži period i to je razvilo otvorenost društva ka tim pojedincima. Istovremeno, potrebno je da se ta otvorenost dalje pospešuje kroz unapređivanje institucionalnog okvira.
Zahvaljajući poslodavcima i privrednom sektoru došlo je do promene odnosa i diskursa javnosti prema migrantima i to je omogućilo da se društvo otvorenije odnosi prema pojedincima koji dolaze iz inostranstva. S druge strane je i država razvila fleksibilnije odnose prema strancima koji dolaze u našu zemlju. Međutim, bez obzira na taj odnos to ni na koji način ne ugrožava domaće stanovništvo na tržištu rada i nije došlo do zamene domaće radne snage stranom. U te svrhe se rade različite analize što će omogućiti usvajanje drugih podzakonskih akata koji bi doprineli unapređivanju svih ovih aspekata i zaštitu prava svih grupacija.
Ideja socijalnog preduzetništva koja je od skoro zakonska kategorija proizašla iz rada i zapošljavanja izbeglica i interno raseljenih lica još pre više od jedne decenije. Kroz podršku organizacija civilnog društva podstaknute su različite vrste biznisa koje omogućavaju migrantima da razvijaju svoje sposobnosti i interesovanja. Nakon velikog priliva Ukrajinaca koji su došli u Srbiju zbog ratnih događaja u toj zemlji dodatno je razvijeno samozapošljavanje tih kategorija.
Miroslava Jelačić Kojić zaključuje da se Srbija u poslednjih 30 godina suočila sa veoma kompleksnim tokom migracija i da je u tom procesu ključna integracija u kojoj učestvuje svaki pojedinac naše zemlje. Zbog toga je neophodno da se menja svest građana kroz različite vidiove informisanosti koje će biti zasnovano na potpunim i nepristrasnim informacijama.
* Ovaj tekst je pripremljen uz solidarnu podršku Ministarstva spoljnih poslova Kraljevine Holandije. Sadržaj ove publikacije isključiva je odgovornost autora i nikako se ne može smatrati odrazom stavova Ministarstva spoljnih poslova Kraljevine Holandije.
* This text was prepared with the solidarity support of the Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of the Netherlands. The content of this publication is the sole responsibility of the author and can in no way be considered as reflecting the views of the Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of the Netherlands.
